Metoda ośrodków pracy

Metoda ośrodków pracy wprowadzona w Polsce w latach 20-tych przez prof. Marię Grzegorzewską, wywodzi się z metody ośrodków zainteresowań opracowanej przez belgijskiego lekarza i pedagoga Ovide Decroly'ego.

Nauczanie tą metodą odbywa się w klasach I-III w szkole specjalnej. Metoda poprzez całościowe nauczanie pozwala łączyć działania dydaktyczne i rewalidacyjne. Poprzez ścisły związek z życiem metoda ta stopniowo wprowadza dziecko w poznanie świata i włącza w nurt zmieniającej się rzeczywistości. Aktywność dziecka traktuje jako podstawową zasadę poznawczą, daje możliwość kontrolowania zdobytych wiadomości poprzez ich zastosowanie w działalności praktycznej. Metoda uczy widzenia, obserwowania, badania, myślenia, rozumienia zjawisk przyrody i zjawisk społecznych, uczy wyciągania wniosków, przyczynowego i systematycznego ujmowania zjawisk społeczno-przyrodniczych.

Treści programowe dziecko powinno możliwie wszechstronnie poznać, a więc: obserwować, porównywać, wyciągać wnioski, wyodrębniać cechy, badać związki przyczynowe, następnie zebrać dostępne materiały o zagadnieniu różnymi drogami i pod różnymi postaciami (konkretne obiekty, modele, narzędzia, wiadomości, obrazki, teksty i notatki z książek i czasopism), a w końcu skonkretyzować swoje przeżycia związane z opracowywanym zagadnieniem w wybranej formie ekspresji.

W metodzie ośrodków pracy treści nauczania czerpiemy ze środowiska społeczno-przyrodniczego. Program zbudowany jest koncentrycznie. Treści poznawcze narastają stopniowo w każdej następnej klasie. Te same tematy realizowane są coraz szerzej, w innym kontekście, a zagadnienia dostosowywane są do coraz wyższego poziomu rozwoju uczniów. W metodzie ośrodków nie ma sztywnego podziału na przedmioty nauczania, a realizacja treści języka polskiego, matematyki, techniki, plastyki, muzyki, wychowania fizycznego pozostaje w ścisłym związku z poznaniem środowiska społeczno-przyrodniczego. Lekcje jednego dnia tworzą podstawową jednostkę dydaktyczną – dzienny ośrodek pracy. Dzienne ośrodki składają się na ośrodki tygodniowe, te z kolei tworzą ośrodki okresowe i dalej ośrodki roczne.

W dziennym ośrodku pracy wyróżniamy następujące etapy:

1. zajęcia wstępne,

2. praca poznawcza – obserwacja, kojarzenie,

3. ekspresja,

4. zajęcia końcowe.

 

1) Zajęcia wstępne

Celem ich jest stworzenie dogodnych warunków pracy, odpowiedniej atmosfery i przygotowanie uczniów do pracy w ciągu dziennego ośrodka.

Zajęcia wstępne obejmują następujące czynności:

1. Zajęcia porządkowe (powitanie z dziećmi, lista obecności, ustalenie daty).

2. Obserwacje zmian przyrodniczych i analizę stanu pogody – prowadzenie kalendarza pogody.

3. Ćwiczenia ruchowe związane z tematyką dnia, gry i zabawy ruchowe ze śpiewem i muzyką.

4. Ustalenie celu i tematu zajęć.

2) Praca poznawcza – obserwacja i kojarzenie

Obserwacja ma na celu poznanie nowego materiału. Najbardziej wskazana w procesie poznania jest obserwacja bezpośrednia czyli poznanie przedmiotu, sytuacji, zjawiska przyrodniczego w warunkach naturalnych. Na zakończenie obserwacji prowadzonej w naturalnym środowisku należy powtórzyć zgromadzone wiadomości i zebrać w miarę możliwości okazy i materiały do dalszej pracy w klasie. Etap obserwacji ma dostarczyć potrzebną ilość materiału do stworzenia systemu wiedzy o danym zjawisku, a etap kojarzenia ma tę wiedzę zweryfikować, połączyć w logiczną całość i powiązać z materiałem poprzednio opracowywanym w zwarty system. W kojarzeniu następuje wiązanie tego co działo się w czasie obserwacji, z tym co działo się wcześniej i gdzie indziej. Ma to na celu uświadomienie uczniom rozmaitego rodzaju związków i zależności między faktami, skutkami i przyczynami.

 

3) Ekspresja

Ekspresja to wyrażanie przeżyć lub zastosowanie wiadomości uczniów powstałych w wyniku wielozmysłowej obserwacji w różnych formach działania. W czasie ekspresji uczeń ma możliwość zastosowania zdobytej wiedzy w działaniu praktycznym.

Wyróżniamy następujące rodzaje ekspresji:

• praktyczną (czynności samoobsługowe, przygotowywanie posiłków, porządkowanie, hodowanie roślin, zwierząt, zbieranie owoców i warzyw, modelowanie, konstruowanie),

• plastyczną (rysunek, malowanie różnymi technikami, wydzieranki, wycinanki),

• ruchową (ćwiczenia ruchowe, zabawy, gry, inscenizacje),

• muzyczną (śpiewanie piosenek, ich inscenizacja, zabawy rytmiczne),

• werbalną (wypowiedzi ustne, czytanie, recytowanie wierszy, pisanie zdań, opowiadań, rozwiązywanie zadań matematycznych).

Jeżeli uczniowie potrafią skorzystać ze zdobytej wiedzy, wyrazić w różnych formach swe przeżycia, to znaczy, że zrozumieli opanowywany w danym dniu materiał.

 

4) Zajęcia końcowe

Zajęcia końcowe to podsumowanie całodziennej pracy i sprawdzenie zdobytych wiadomości. Do zajęć końcowych będzie należało ustalenie, co nowego uczniowie poznali, sprawdzenie zrozumienia zdobytych wiadomości. Ważnym elementem zajęć końcowych jest ocena pracy i zachowania uczniów. Ocena powinna spełniać funkcję dydaktyczną, wychowawczą i społeczną. W zajęciach końcowych powinien się znaleźć czas na załatwienie bieżących spraw klasowych, czas na uporządkowanie miejsca pracy i podanie tematu na następny dzień.

 

Literatura:

A. Kosińska, A. Polak, D. Żiżka, Uczę metodą ośrodków pracy. Materiały pomocnicze dla nauczycieli, WSiP, 1999

 

 Opracowała: mgr Agnieszka Kłapyta - Włodarz

< powrót do listy